Για τον Γιαννούλη Χαλεπά (1851-1938)

         

 

Κάποτε, ας μνημονεύουμε εκείνους τους σπουδαίους…

Σαν σήμερα έφυγε για το αλλιώτικο ταξίδι του 

o Γιαννούλης Χαλεπάς. Ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή με τελικό προορισμό τον μαγικό τόπο της τέχνης των αθανάτων.

Και εγώ, η ασήμαντη, η μικρή, καίγομαι να γράψω δυο λόγια για αυτόν τον απέραντο ωκεανό. Τον σπουδαίο καλλιτέχνη στην ψυχή και σε κάθε του, τότε, αναπνοή που λες και σφραγίστηκε μέσα σε κάθε κομμάτι πέτρας, που μέχρι σήμερα, μετά από 75 χρόνια, συνεχίζει να μας αναπνέει και να μας εμπνέει το έργο και το ήθος της ψυχής του.

Δεν θα σταθώ στο μεγαλοφυές έργο του, το οποίο είναι αδιαμφισβήτητο, ούτε στην μυστηριακή και πονεμένη ζωή του που ιντριγκάρει εκείνους που αρέσκονται να ντύνουν με μύθους και σενάρια την ζωή ενός καλλιτέχνη… Μόνο… Να, με την αδούλευτη και άπειρη ψυχή μου θα ήθελα να αγγίξω την δική του, τόσο δα… Μέσα από αυτό που μου γεννάει η τέχνη του και τα βαθειά, γιομάτης σοφίας μάτια του…

Θα ήθελα να ζούσα εκείνη την εποχή, να τόνε γνώριζα, να μοιραζόμουνα, έστω για λίγο, το σκοτάδι και το φως του, και με μια αγκαλιά ανθρώπινη και άδολη να τον αλάφραινα απ’ τις ατελείωτες περιπλανήσεις τις ψυχής του, που μόνο ένας καλλιτέχνης της αλήθειας μπορεί να βιώσει.

Καλλιτέχνης της αλήθειας… Αυτό ήταν και είναι… Όχι τρελός, δεν υπήρξε ποτέ, με την ψυχιατρική έννοια του όρου. Ο περισσότερος κόσμος καταλαβαίνει και αποδέχεται έναν μέσον όρο "λογικής" τον οποίο υιοθετεί σαν μέτρο της διανοητικής ισορροπίας των ανθρώπων. Κατά συνέπεια όποιος ξεπερνάει αυτό το μέτρο, βρίσκεται πάνω απ’ αυτό, χαρακτηρίζεται, για τους περισσότερους, οπωσδήποτε τρελός.

Φυσικά και ο Γιαννούλης Χαλεπάς βρίσκονταν πάνω από αυτόν τον μέσο όρο, τον ξεπερνούσε γιατί απλά ήταν ένα ανήσυχο πνεύμα που βασανίζονταν από τις εσωτερικές του εντάσεις, συνέπεια της εκφραστικής του αγωνίας και της ρήξεώς του προς την κοινωνική πραγματικότητα.

Μία πραγματικότητα, που ελάχιστα τον χάιδευε και κυρίως τον χτυπούσε αλύπητα. Και μάχονταν μέσα απ’ την αφύπνισή του, για να αφυπνίσει με την σειρά του όλους εμάς, τους θνητούς. Δεν σταμάτησε ποτέ να μάχεται, πολεμιστής ανίκητος και θαρραλέος, ακόμη και στην παραίτησή του… Θέλει θάρρος να σιωπάς για χρόνια, να γέρνεις και να μπαίνεις μέσα σου και να συνομιλείς με την ψυχή σου.

Στην πραγματικότητα δεν παραιτήθηκε ποτέ, ούτε μια στιγμή… Έκλεινε τα ρολά της ψυχούλας του μόνο για να μην τον ενοχλούν, για να σχεδιάσει και να δώσει μορφή στα επόμενα έργα της ζωής του.

Όσο φυλακισμένο κι αν τόνε θέλανε, στερημένο από τα υλικά που χρειαζόταν για την τέχνη του και δαρμένο από την ετικέτα μιας αποκλίνουσας συμπεριφοράς, εκείνος, σε κάθε ευκαιρία, τους το ‘σκαγε και έτρεχε να γεμίσει τις τσέπες του με χώμα, να το κρύψει να μην το βρουν και στα κρυφά να το πλάσει, να δημιουργήσει ζωή, σαν μικρός θεός.  Όσο φυλακισμένο κι αν τόνε θέλανε, εκείνος ήτανε πάντοτε ελεύθερος και η πίστη του σε αυτό μεγάλωνε κάθε φορά που αγκάλιαζε με τις χούφτες του το χώμα, κάθε φορά που το φιλούσε και γεννούσε τις μορφές του.

Ο Χαλεπάς στάθηκε αφοσιωμένος στο λυτρωτικό πάθος της γλυπτικής δημιουργίας του έναντι μιας σκληρής κοινωνικής πραγματικότητας. Εκείνος μόνο ομορφιά της μοίραζε, ακόμα και όταν δεν τον άφηναν να δουλέψει, δούλευε μέσα από τις σκέψεις του και έντυνε με ομορφιά την όποια άσχημη πραγματικότητα.

Παρόλο που τον απογοήτευαν οι άνθρωποι στάθηκε δυνατός, μέσα από τις αδυναμίες του, συνεπής και απόλυτα πιστός μέσα από την προσφορά της τέχνης του, που το δικό της αντίκρισμα, στον Χαλεπά στάθηκαν τα λυτρωτικά της σπλάχνα. Ακόμα και στον έρωτα, απόλυτα πιστός ήταν, στις καρδιάς του τα ανομολόγητα. Όπως είχε πει ο ίδιος, "Υπήρχε ένα κορίτσι, που φαίνεται πως θάταν μοιραίο για μένα." Και τα γερασμένα αλλά λαμπερά του μάτια άρχισαν να βουρκώνουν και συνέχισε "Την αγαπούσα, και μ’ αγαπούσε πολύ, μα πάρα πολύ. Αυτό που είχαμε ήταν τόσο αγνό, τόσο ιερό, που το θυμάμαι ακόμα ως τώρα." Αλήθεια, δεν θα περίμενα κάτι διαφορετικό από έναν φύσει καλλιτέχνη, κάτι λιγότερο από το απόλυτο. Και σύμφωνα με τον ίδιο, εκείνη η γυναίκα της ζωής του, αποτέλεσε έμπνευση για πολλά έργα του, εκ των οποίων μάλιστα κάποια, ανάλογα τις ψυχολογικές του στιγμές, έσπαζε κι έκανε κομμάτια… Τι πιο φυσικό απ’ το να αναφερθώ στον ανθρώπινο έρωτα αυτού του σπουδαίου καλλιτέχνη, το μόνο συγγενικό, ίδιο και απόλυτο που είχε με της τέχνης του τον έρωτα.

Θεό σε κάνει ο έρωτας, θεό και η τέχνη. Γιομάτη από ήθος η τέχνη του, γιομάτος από ήθος κι ο έρωτάς του μέχρι τα βαθιά του γεράματά.

Ο Χαλεπάς θα κατέχει πάντα μια μοναδική θέση στην νεοελληνική γλυπτική. Το έργο του συμβολίζει και συμπυκνώνει την περιπέτεια της σύγχρονης ελληνικής τέχνης. Το έργο εκείνο που σμιλεύτηκε απ’ τον πόνο και το μεγαλείο της ψυχής του.

Θα τελειώσω με μια δική του φράση, που είχα διαβάσει.

Την τελευταία περίοδο της ζωής του όταν ζούσε στην Αθήνα, μια μέρα τον πλησίασε η τότε πεντάχρονη ανιψιά του και αφού έκατσε στα γόνατά του είπε: "Παππού πες μου ένα παραμύθι". Τότε ο μαρτυρικός γέροντας απάντησε: "Παραμύθι! Τι παραμύθι να σου πω; Να, εγώ ο ίδιος είμαι παραμύθι".