"Πώς αφήσαμε τις ώρες μας και χάθηκαν, πασχίζοντας ανόητα να εξασφαλίσουμε μια θέση στην αντίληψη των άλλων''

Γ. ΡΙΤΣΟΣ


7 Δεκ 2013

Camille Claudel (1864 -1943)







"Έδειξα στη Camille που να ψάξει για χρυσό, εκείνη όμως τον βρήκε μέσα της."

Auguste Rodin

Αναρωτιέμαι… 
Αλλάζουν οι καρδιές ανάλογα την εποχή; Ήταν διαφορετικά τα αισθήματα και το βύθισμα στην άβυσσο των ερώτων και παθών;  
Η έξαρση, η ανάταση όμοια και συνώνυμα της λυτρωτικής δημιουργίας των τεχνών;
Νομίζω πως όχι, δεν αλλάζουν ούτε στον έρωτα ούτε στην δημιουργία.
Έρωτας και δημιουργία. Πόσο αυτά τα γιγάντια θεϊκά αισθήματα συμπυκνώνονται στην προσωπικότητα και την τέχνη της Καμίλ Κλοντέλ…
Αδιαμφισβήτητα ήταν μία προσωπικότητα που ενοχλούσε την αδιάλλακτη κοινωνία της εποχής της. Είτε στον κόσμο των τεχνών όπου το έδαφος ήταν ιδιαίτερα πρόσφορο για διακρίσεις εις βάρος των γυναικών-καλλιτεχνών, είτε έρχονταν σε σύγκρουση με την συντηρητική της οικογένεια που ντρεπόταν για τη συμπεριφορά της, είτε ακόμη και για τον έρωτά της. Αντ' αυτών εκείνη όχι μόνο δεν σκύβει το κεφάλι, αλλά προκαλεί, διεκδικεί, χλευάζει και δημιουργεί την δική της τεχνοτροπία μέσα από εξαιρετικά έργα με κολοσσιαία επίδραση στον χώρο των πλαστικών τεχνών.
Καταλυτικός παράγοντας στην ζωή και το έργο της, θα σταθεί ο έρωτάς της με τον Ροντέν. Η Καμίλ διαισθάνεται ότι αυτός είναι ο μοιραίος άντρας της ζωής της, ο παράδεισος ή η κόλασή της… Η σχέση που αναπτύσσει μαζί του δεν θα μπορούσε παρά να την επηρεάσει, τόσο ψυχολογικά όσο και στην τέχνη της, κάτι που αποτυπώνεται μέσα από την παθιασμένη εκφραστικότητα και την έμφαση που δίνει στο γυμνό. Ο έρωτας, της δίνει δημιουργικά φτερά 
αφού αγγίζει με τα μαγικά της δάχτυλα το χέρι του Θεού 
που δίδει πνοή στα μεγαλόπρεπα έργα της.   


Ο Ροντέν μαγνητίζεται από το ταλέντο και την προσωπικότητά της και η επιρροή που ασκεί επάνω του είναι σφοδρή, τόσο στον ψυχισμό του όσο και στο έργο του γλύπτη. Γίνεται η μούσα του, η φίλη του, η έμπνευσή του, η ερωμένη του, η θεά του. Την θαυμάζει, την αγαπά και την μισεί ταυτόχρονα.

Τόσο καταλυτική η επιρροή της στο μυαλό και την καρδιά του, τόσο απόλυτα συνδεδεμένη ήταν η ζωή του με την δική της… 

Τόσο που δεν το άντεχε,που κάποτε έβρισκε τρόπους να την πληγώνει, πότε με άλλα πρόσωπα, πότε με την ζήλια του, πότε με τον εγωισμό του, πότε με την αδιαφορία του. Σπασμωδικές και πεισματικές αντιδράσεις για την πλασματική του σωτηρία, όταν η πραγματική του σωτηρία ήταν μόνο εκείνη και μέσα του το ήξερε, όπως φάνηκε μετά…  

Πολυτάραχη και θυελλώδης η σχέση τους που θα άφηνε τα χνάρια της στο έργο και των δύο καλλιτεχνών. Η Κλοντέλ ήθελε να φύγει μακριά του, την πονούσε, δεν άντεχε. Έφευγε και κάθε φορά ξαναγυρνούσε, ξανά και ξανά. Κάποτε η ίδια της η αδυναμία για εκείνον, έγινε δύναμη και απομακρύνθηκε από κοντά του –ποτέ όμως αληθινά- . Μέσα από τα ατελείωτα γράμματα που αντάλλασσαν οι δύο τους διακρίνεται ο χαρακτήρας, η δύναμη και το πάθος της σχέσης τους. Φαίνεται πως ο Θεός της τέχνης είχε χαρίσει στην Καμίλ Κλοντέλ εκτός από το ταλέντο να δίνει μορφή και κάλλος στις ιδέες της, τη δυνατότητα να εκφράζει τις σκέψεις της με λόγο καθαρό και αξιοθαύμαστο.
Την περίοδο της απομάκρυνσής της, γαντζώνεται κυριολεκτικά απ’ την δουλειά της, μένει για πολλές ώρες και μέρες μέσα στο εργαστήριό δουλεύοντας εξαντλητικά. Η επόμενη δεκαετία μέλει να είναι η παραγωγικότερη της καριέρας της.
Την αποκαλούν «ιδιοφυΐα», αναγνωρίζοντας στο έργο της «γλυπτά που αψηφούν τη βαρύτητα», εντυπωσιάσει η αποτύπωση της στιγμής στα έργα της, ο εγκλωβισμός της φευγαλέας εντύπωσης μιας χειρονομίας ή ενός νεύματος. Ο κόσμος της τέχνης είναι πια στα πόδια της.








Όμως στην προσωπική της ζωή παραμένει δυστυχισμένη
αφού ο χωρισμός από τον έρωτα της ζωής της, 
της στοιχίζει καθοριστικά. 
Ταυτόχρονα οι πολυπόθητες παραγγελίες από συλλέκτες δεν έρχονται ποτέ στον αριθμό που θα δικαιολογούσε το ασύλληπτο
ταλέντο της ενώ η αντιδραστικότητά της στον πουριτανισμό της εποχής την κλείνουν περισσότερο στον εαυτό της.  
Αρχίζει να αποσύρεται από τον κόσμο, σταματά να εκθέτει σε γκαλερί  και ζει σε σχετική απομόνωση ενώ η οικονομική της κατάσταση ολοένα και χειροτερεύει.  
Ο Ροντέν προσπαθεί να την ενισχύσει οικονομικά αλλά εκείνη δεν δέχεται.Έτσι τόσο οι οικονομικές δυσχέρειες που την εμποδίζουν να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στηνεργασία της όσο και ο χωρισμός της με τον Ροντέν, την κάνουν αντιδραστική, παράξενη επιθετική ακόμη περισσότερο εύθραυστη. 
Μόνη της, εκεί, στο εξαθλιωμένο και παγωμένο δωμάτιο του φωνάζει, συνεχίζει να του μιλά, να τον αγαπά, να τον μισεί, να του θυμώνει για την δειλία της ψυχής του και να του εκτοξεύει κατηγορίες. Κάποιες
φορές καταστρέφει ακόμα και τα ίδια της τα έργα…                      

Ο κόσμος δεν μπορεί να καταλάβει την ευαισθησία της, την κουτσομπολεύει και την αντιμετωπίζει επιφυλακτικά.
Αποκορύφωμα όλης αυτής της κατάστασης θα σταθεί ο εξαναγκαστικός εγκλεισμός της σε ψυχιατρείο από την ίδια της την οικογένεια με την ετυμηγορία της τρέλας, κάτι που αμφισβητήθηκε πολλάκις από τους γιατρούς.

Όμως οι οικείοι της την αντιμετωπίζουν χωρίς επιείκεια και εφησυχάζουν μετά τον εγκλεισμό της στο άσυλο. Στερημένη από μια φυσιολογική ζωή, την ζέστη, το φαγητό, την ανθρώπινη επαφή και κυρίως την τέχνη της, η Καμίλ πηγαινοέρχεται μεταξύ της απόλυτης απόγνωσης και μιας παράλογης ελπίδας ότι κάποτε θα βγει από την φυλακή της, μεταξύ της άρνησης της κατάστασης της και της προσπάθειας να συμφιλιωθεί μαζί της.

Ήταν ξεχασμένη από τους πάντες και σχεδόν ποτέ  δεν πήγαινε κανείς να την επισκεφθεί. «∆εν ήρθατε να µε δείτε ούτε µία φορά» γράφει στους δικούς της. Και αλλού: «Είµαι τόσο θλιμμένη που βρίσκοµαι εδώ ώστε δεν μοιάζω πια µε ανθρώπινο πλάσµα». Οι εκκλήσεις των ψυχιάτρων στην οικογένεια για επανένταξη της Καμίλ στην κοινωνία θα πέσουν στο κενό και η ίδια δεν θα ξαναβγεί ποτέ από το άσυλο. Έτσι ξεχασμένη, έπειτα από 30 χρόνια εγκλεισμού, η Καμίλ Κλοντέλ θα αφήσει την τελευταία της πνοή στις 19 Οκτωβρίου 1943, σε ηλικία 79 ετών. 
Όσο για τον Ροντέν, τον έρωτα της ζωής της, -κάτι που δεν γνώριζε και δεν έμαθε δυστυχώς ποτέ η Κλοντέλ- , περιμάζεψε όλα της τα έργα προστατεύοντας και φυλλάσσοντάς τα, την ίδια στιγμή που πλήρωνε ένα μεγάλο ποσοστό για την κάλυψη της νοσηλείας της. Και ήταν φυσικά από τους λίγους που προσπάθησαν να ανατρέψουν την απόφαση της οικογένειας να την κρατά καθηλωμένη στο άσυλο, χωρίς επιτυχία ωστόσο. Όλα αυτά τα 30 χρόνια, ο Ροντέν συνέχισε να αναπνέει… Όμως μήπως είχε πεθάνει προ πολλού χωρίς εκείνη; Αυτό θα το κρίνεις εσύ…

Εγώ θα πω μόνο τούτο, ο μεγάλος καλλιτέχνης έχει πάντα ένα σημείο αναφοράς πόνου. Κάποιον, κάποια, κάτι υπέροχο ή δύσκολο αλλά πάντα ανομολόγητο, που δεν αποκαλύπτει ποτέ. Δεν μπορεί γιατί τον ξεπερνά, τον τρώει και τον τρέφει ταυτόχρονα, 
τέτοια είναι η δύναμή του. Και η μόνη του λύτρωση είναι η μετουσίωση του άυλου αισθήματος σε δημιουργία. Η μετουσίωση σε μορφή απτή, ώστε να μπορεί να αγγίξει, να μυρίσει και να αγκαλιάσει το ανομολόγητό του… 
Ο Ροντέν κατάφερε τελικά να την έχει για πάντα κοντά του αφού τα έργα της στέκουν δίπλα απ’ τα δικά του, στο μουσείο Ροντέν. Ελεύθεροι και ενωμένοι οι δύο τους πια, μας κοιτούν με εκείνο το ερευνητικό βλέμμα του καλλιτέχνη από εκεί, απ’ τον παράδεισο των αθανάτων της τέχνης… 


(Γράμμα του Ροντέν προς την Καμίλ)
"Το φτωχό μου μυαλό έχει αρρωστήσει στ’ αλήθεια και δεν μπορώ πια ούτε να σηκωθώ απ’ το κρεβάτι τα πρωινά. Χτες το βράδυ περιπλανήθηκα για ώρες στο αγαπημένο μας μέρος και δεν ήσουν εκεί.
Ο θάνατος θα ήταν ευπρόσδεκτος, η αγωνία μου είναι τεράστια. Γιατί δεν με περίμενες στο στούντιο μας; Πού πας; Τι πόνο ακόμα μου επιφυλάσσει η μοίρα; Camille, είσαι η αγάπη μου, παρόλες τις δυσκολίες. Γιατί δεν πιστεύεις ότι θα τα εγκαταλείψω όλα για σένα;
Αχ να μπορούσα να πάω αλλού, σε άλλη χώρα κάπου για να ξεχάσω. Υπάρχουν στιγμές που στ’ αλήθεια πιστεύω ότι θα σε ξεχάσω, αλλά την επόμενη στιγμή, νιώθω τη φοβερή δύναμη που ασκείς πάνω μου.
Λυπήσου με. Δεν μπορώ να συνεχίσω έτσι. Είμαι στα πρόθυρα της τρέλας.
Camille μου, σε διαβεβαιώνω ότι δεν αισθάνθηκα ποτέ έτσι για καμία άλλη γυναίκα κι ότι η ψυχή μου σου ανήκει. Όλα τα άλλα μου είναι αδιάφορα. Συντηρώ καταστάσεις για τις οποίες νιώθω αδιαφορία. Μόνο εσύ μπορείς να με σώσεις".
Augist Rodin

1886, Circa



  

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου